ဂါဇာစစ်ပွဲ တစ်နှစ်ပြည့်လေပြီ

ပေကျင်း၊ အောက်တိုဘာ ၈ ရက် (ဆင်ဟွာ)
သွေးစွန်းသော ကိန်းဂဏန်းများ
၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၇ ရက်က အစ္စရေးနိုင်ငံ၏ တောင်ပိုင်းနယ်စပ်ကိုဖြတ်၍ ဟားမက်စ်အဖွဲ့က ဝင်ရောက်စီးနင်းတိုက်ခိုက်ခဲ့မှုကို လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အစ္စရေးက ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသ၌ လွန်ခဲ့သောတစ်နှစ်က စစ်ဆင်ရေး‌ စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။
ယခုဆိုလျှင် အစ္စရေး၏ တိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် ဂါဇာဒေသ၌ သေဆုံးခဲ့သည့် ပါလက်စတိုင်းပြည်သူ ၄၂,၀၀၀ နီးပါး ရှိလာခဲ့ကာ ဒဏ်ရာရသူဦးရေမှာလည်း ၁၀၀,၀၀၀ နီးပါး ရှိလာခဲ့သည်။
ဂါဇာစစ်ပွဲကြောင့် ကလေးငယ်အများအပြားအပေါ် ဆိုးဝါးသော သက်ရောက်မှုရှိခဲ့ကာ ကလေးငယ် ၁၄,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးခဲ့သည်ဟု ပါလက်စတိုင်း ကျန်းမာရေးဝန်ကြီးဌာနက စက်တင်ဘာလအတွင်း ခန့်မှန်းထုတ်ပြန်ချက်အရ သိရသည်။ ဂါဇာဒေသရှိ ကလေးငယ်များမှာ စစ်ပွဲ၏ နောက်ဆက်တွဲအတိဒုက္ခများကို တွေ့ကြုံခံစားခဲ့ရသည်။
“ကျွန်တော် ရာဖာမြို့မှာနေတုန်းက ကျွန်တော်တို့ ရွက်ဖျင်တဲပေါ်ကို ဗုံးကြဲခံလိုက်ရတယ်။ မျက်လုံးဖွင့်ကြည့်လိုက်တော့ မီးတောက်မီးလျှံတွေနဲ့ ကျွန်တော့်ဆွေမျိုးတွေရဲ့ အလောင်းတွေကိုပဲ တွေ့ရတော့တယ်။ ကျွန်တော့်အစ်ကို မိုဟာမက်က ဒဏ်ရာရထားတဲ့ကြားကနေ ကျွန်တော့်ကို ကယ်ထုတ်ခဲ့တယ်။ ကျွန်တော့်အမေ၊ အဒေါ်၊ ဦးလေး၊ အဘိုးနဲ့ ညီကတော့ အပိုင်းပိုင်းဖြစ်ကုန်ကြတယ်။ ညရောက်လို့ ဒုံးကျည်ပစ်လိုက်တဲ့ အသံတွေကြားတော့ ကျွန်တော့်မိသားစုလို အဖြစ်ဆိုးနဲ့ကြုံရမှာကို ကြောက်မိတယ်” ဟု ပါလက်စတိုင်းတစ်ဦးဖြစ်သည့် ဂျိုရီ အယ်-အက်တာက ဆိုသည်။
“ဂါဇာကမ်းမြောင်ဒေသရဲ့ အခြေအနေက ကျွန်မတို့လူ့အဖွဲ့အစည်းရဲ့ မျှဝေခံစားတတ်မှုအပေါ် ကြီးမားကျယ်ပြန့်တဲ့ စွန်းထင်းမှုတစ်ခုဖြစ်တယ်” ဟု ယူနီဆက်ဖ်၏ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိကဆိုင်ရာ ဌာနေညွှန်ကြားရေးမှူး အဒဲလ် ခိုဒါက ပြောကြားခဲ့သည်။
အချိန်ကြာညောင်းလာသော စစ်ပွဲတစ်ပွဲတွင် စစ်လက်နက်များကသာ လူသားများကို သေကျေစေနိုင်သည်မဟုတ်ပေ။
Lancet ဂျာနယ်က ထုတ်ပြန်ခဲ့သည့် မကြာသေးမီက လေ့လာမှုတစ်ရပ်အရ အစ္စရေး၏ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်မှုကြောင့် ဂါဇာဒေသတွင် လူ ၁၈၆,၀၀၀ ကျော် သေဆုံးနိုင်သည်ဟု သိရသည်။ ထိုခန့်မှန်းချက်မှာ တိုက်ရိုက်သေဆုံးမှုများကိုသာမက အများပြည်သူဆိုင်ရာ အခြေခံအဆောက်အအုံများ၊ မိလ္လာစနစ်များ ပျက်စီးနေသည့် အခြေအနေအကြား အကြီးအကျယ် အစာရေစာပြတ်လပ်ခြင်း၊ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု မရရှိခြင်း၊ ရောဂါများ လျင်လျင်မြန်မြန် ကူးစက်ပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ကြောင့် သွယ်ဝိုက်သောအားဖြင့် သေဆုံးမှုများကိုလည်း ထည့်သွင်းတွက်ချက်ထားကြောင်း သိရသည်။
ကြီးမားသော သေကျေပျက်စီးမှုများက အခြေအနေကို ပြေလျော့စေခြင်းမရှိဘဲ တင်းမာမှုများကိုသာ ပိုမိုအရှိန်မြင့်တက်စေခဲ့သည်။
တင်းမာမှုများ ပိုမိုအရှိန်မြင့်လာ
၂၀၂၃ ခုနှစ် အောက်တိုဘာ ၈ ရက်မှစ၍ လက်ဘနွန်-အစ္စရေး နယ်စပ်တစ်လျှောက်တွင် ဟစ်ဇ်ဘိုလာအဖွဲ့နှင့် အစ္စရေးစစ်တပ်အကြား အပြန်အလှန်ပစ်ခတ်မှုများ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။
ယခုနှစ် စက်တင်ဘာ ၂၇ ရက်က အစ္စရေး၏ လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများကြောင့် အီရန် ကျောထောက်နောက်ခံပြု ဟစ်ဇ်ဘိုလာအဖွဲ့ခေါင်းဆောင် ဟတ်ဆန် နက်စ်ရာလာ သေဆုံးခဲ့သည်။ ယင်းအား လက်တုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အီရန်က အောက်တိုဘာ ၁ ရက် ညနေပိုင်းတွင် အစ္စရေးအား ဒုံးကျည်အစင်း ၁၈၀ ခန့်ဖြင့် တိုက်ခိုက်ခဲ့သည်။
အစ္စရေးနှင့် အီရန်အကြား လတ်တလော ထိပ်တိုက်တွေ့မှုက အစ္စရေး၏ စစ်မျက်နှာချဲ့ထွင်မှုနှင့်အတူ ပိုမိုကျယ်ပြန့်သော ဒေသတွင်းစစ်ပွဲတစ်ခု ဖြစ်ပွားနိုင်သည့်အပေါ် စိုးရိမ်မှုများကို မြင့်တက်စေခဲ့သည်။
“အီရန်ရဲ့ အာဏာရှင်တွေအတွက် သတင်းစကားတစ်ခုရှိပါတယ်။ အဲဒါကတော့ ကျွန်တော်တို့ကို တိုက်ခိုက်လာရင် ကျွန်တော်တို့ကလည်း လက်တုံ့ပြန်တိုက်ခိုက်မှာပါ။ အီရန်နိုင်ငံထဲမှာ အစ္စရေးက လက်လှမ်းမမီနိုင်တဲ့ နေရာရယ်လို့မရှိပါဘူး။ အဲဒါက အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသ တစ်ခုလုံးအတွက် မှန်ကန်ပါလိမ့်မယ်” ဟု အစ္စရေး ဝန်ကြီးချုပ် ဘန်ဂျမင် နေတန်ယာဟုက ပြောကြားခဲ့သည်။
အစ္စရေးက ယီမင်နှင့် ဆီးရီးယားနိုင်ငံတို့တွင်လည်း လေကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုများ ပြုလုပ်ခဲ့သည်ဟု သတင်းများတွင် ဖော်ပြလျက်ရှိသည်။
ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် အတားအဆီး
တင်းမာမှုများ မြင့်တက်နေခိုက် အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် တောင်းဆိုသံများက ကမ္ဘာကြီး၏ ဓလေ့ထုံးစံဖြစ်လာခဲ့သည်။
“သေနတ်သံတွေ ငြိမ်သက်သွားဖို့ အချိန်တန်ပါပြီ” ဟု ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် အန်တိုနီယို ဂူတာရက်စ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
“အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးအတွက် တွန်းအားပေးကြပါ” ဟု ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ တရုတ်နိုင်ငံ အမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် ကျန်းကျွင်းက ပြောကြားခဲ့သည်။
“အပစ်အခတ်ရပ်နိုင်ဖို့ သေချာအောင်လုပ်ကြပါ” ဟု ဆလိုဗေးနီးယား နိုင်ငံခြားရေးနှင့် ဥရောပရေးရာဝန်ကြီး တန်ဂျာ ဖာဂျွန်က ဆိုသည်။
“လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်နေတာတွေကို အပူတပြင်း ဟန့်တားကြပါ” ဟု နယ်သာလန်နိုင်ငံဆိုင်ရာ တောင်အာဖရိက သံအမတ် ဗူစီမူဇီ မာဒွန်ဆေလာက ပြောကြားခဲ့သည်။
သို့သော် အမေရိကန်နိုင်ငံကမူ ပါလက်စတိုင်း-အစ္စရေး အရေးကိစ္စတွင် ကုလသမဂ္ဂ ဗီတိုအာဏာကို ထပ်ကာတလဲလဲ အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။
ဂါဇာပဋိပက္ခ ဖြစ်ပွားပြီး ၇ လအတွင်း အမေရိကန်နိုင်ငံက ဗီတိုအာဏာကို ငါးကြိမ်တိတိ အသုံးပြုခဲ့ကာ ယင်းတို့အနက် လေးကြိမ်မှာ ဂါဇာ၌ အပစ်အခတ်ရပ်ရေးကို အမေရိကန်က ဟန့်တားခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး အခြားတစ်ကြိမ်မှာ ပါလက်စတိုင်းအနေဖြင့် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင် အပြည့်အဝဖြစ်လာရေးကို အမေရိကန်တစ်နိုင်ငံတည်းက ပိတ်ပင်ဟန့်တားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။
ထိုရပ်တည်ချက်က တစ်ကမ္ဘာလုံးအား စိုးရိမ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။
“ရေရှည်အပစ်အခတ်ရပ်စဲရေးနဲ့ လူသားချင်းစာနာမှုဆိုင်ရာ ကပ်ဘေးကို လျှော့ချရေးအတွက် ကြိုးပမ်းရာမှာ အချိန်တဒင်္ဂလေးကိုတောင် အလဟဿအဖြစ်ခံလို့မရပါဘူး။ ဒါပေမဲ့လည်း ဂါဇာဒေသခံတွေ ဆက်တိုက် သေဆုံးနေပြီး ထိခိုက်ခံစားနေရချိန်မှာ အမေရိကန်က အချိန်ထပ်စောင့်ဖို့နဲ့ စိတ်ရှည်သည်းခံကြဖို့ အကြိမ်ကြိမ် တောင်းဆိုနေပါတယ်။ အမေရိကန်အတွက် လိုအပ်နေတဲ့ အချိန်နဲ့ စိတ်ရှည်သည်းခံမှုက ဘာကြောင့် သိပ်ကိုပေးဆပ်မှုကြီးမားနေတာပါလဲ” ဟု ကုလသမဂ္ဂဆိုင်ရာ တရုတ်နိုင်ငံ ဒုတိယအမြဲတမ်းကိုယ်စားလှယ် ကိန်းစွမ်က ပြောကြားခဲ့သည်။
ပဋိပက္ခများက ဆက်တိုက်ဆိုသလို ပျံ့နှံ့ဖြစ်ပွားလျက်ရှိစဉ် အမေရိကန် သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်က အစ္စရေး၏ တိုက်ခိုက်ပိုင်ခွင့်အား ထပ်လောင်းပြောကြားခဲ့သည်။
“အစ္စရေးနိုင်ငံသားတွေအနေနဲ့ အီရန်တင်မကဘဲ ဘယ်သူကပဲဖြစ်ဖြစ် သူတို့အပေါ် ရက်ရက်စက်စက် တိုက်ခိုက်တာတွေကို လက်တုံ့ပြန်ဖို့ အခွင့်အရေးအားလုံးရှိပါတယ်” ဟု အမေရိကန် သမ္မတ ဂျိုးဘိုင်ဒန်က ပြောကြားခဲ့သည်။
အီရန်အား ခုခံကာကွယ်ရာတွင် အစ္စရေးအား အကူအညီပေးရန် သမ္မတ ဘိုင်ဒန်က အမေရိကန် တပ်ဖွဲ့ဝင်များကို ညွှန်ကြားခဲ့သည်ဟု အိမ်ဖြူတော်က အောက်တိုဘာ ၁ ရက်၌ ကြေညာချက်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။
အလွန်များပြားလွန်း
စစ်ပွဲကြောင့် လူ့အသက်ပေါင်းများစွာ သေကျေပျက်စီးခဲ့ရပြီးဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင် အပူတပြင်းလိုအပ်နေသော အရာမှာ စစ်လက်နက်များမဟုတ်ဘဲ ငြိမ်းချမ်းရေးအတွက် ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုများပင်ဖြစ်သည်။ စစ်ပွဲအား မရပ်တန့်နိုင်မီတွင် လူသားတို့၏ စာနာထောက်ထားမှုက အမုန်းတရားကို လွှမ်းမိုးအနိုင်ယူရမည် ဖြစ်ပေတော့သည်။ (Xinhua)

………………………
(English Version)
How many is enough? — One year into Gaza conflict
STORYLINE:
BLOODY FIGURES
Israel’s ongoing offensive in the Gaza Strip was launched a year ago in response to an Oct. 7, 2023 Hamas rampage through the southern Israeli border.
Today, the Palestinian death toll from Israeli attacks on Gaza has risen to nearly 42,000. Injuries stand at close to 100,000.
The war in the Gaza Strip is taking a heavy toll on children. According to a September estimate by the Palestinian Ministry of Health, more than 14,000 children have been killed. Gaza’s children have been exposed to the traumatic experiences of war.
SOUNDBITE 1 (Arabic): JORY AL-ATTAR, Palestinian
“I was in Rafah and suddenly our tent was bombed. When I opened my eyes, I saw raging flames and the remains of my relatives. My brother Mohammed saved me even though he was injured. And I saw my mother, aunt, uncle, grandfather and brother torn to pieces. At night, I am afraid of the sounds of the missiles, which sound like I’ll be killed as happened to my family.”
“The situation in the Gaza Strip is a growing stain on our collective conscience,” said Adele Khodr, UNICEF Regional Director for the Middle East and North Africa.
In a prolonged war, it is not only weapons that kill people.
According to a recent study published in the Lancet, the violence unleashed by Israel could lead to the deaths of over 186,000 people in Gaza. This estimate accounts for both direct deaths and indirect deaths caused by large-scale forced starvation, lack of access to healthcare, and the rapid spread of diseases amid crumbling public infrastructure and sanitation systems.
The heavy casualties have not eased the situation, but have instead led to escalating tensions.
FURTHER ESCALATION
Since Oct. 8, 2023, Hezbollah and the Israeli army have been exchanging fire across the Lebanese-Israeli border.
On Sept. 27 of this year, Israeli airstrikes killed Iranian-backed Hezbollah leader Hassan Nasrallah.
In response, Iran fired about 180 missiles at Israel on Tuesday evening.
The latest confrontation between Israel and Iran has raised fears of an expansion of Israel’s warfront into a broader regional war.
SOUNDBITE 2 (English): BENJAMIN NETANYAHU, Israeli Prime Minister
“I have a message for the tyrants of Tehran: If you strike us, we will strike you. There is no place in Iran that the long arm of Israel cannot reach, and that is true of the entire Middle East.”
Israeli airstrikes were also reported in Yemen and Syria.
OBSTACLE TO PEACE
Facing heightened tensions, the voice for ceasefire and peace has become the world’s mainstream.
SOUNDBITE 3 (English): ANTONIO GUTERRES, UN Secretary-General
“Time to silence the guns.”
SOUNDBITE 4 (Chinese): ZHANG JUN, China’s permanent representative to the United Nations
“To push for a cease-fire.”
SOUNDBITE 5 (English): TANJA FAJON, Slovenian Minister of Foreign and European Affairs
“To ensure that there is a ceasefire.”
SOUNDBITE 6 (English): VUSIMUZI MADONSELA, South Africa’s Ambassador to the Netherlands
“To urgently stop the ongoing genocide.”
But the United States has repeatedly used its United Nations veto on the Palestinian-Israeli issue.
In the seven months after the outbreak of the Gaza conflict, the United States used its veto five times. On four occasions, the U.S. blocked a ceasefire in Gaza. Once, it single-handedly blocked Palestine’s full UN membership.
The attitude raised concerns around the world.
SOUNDBITE 7 (Chinese): GENG SHUANG, China’s deputy permanent representative to UN
“Not a single moment should be wasted in the quest for a lasting ceasefire and easing of humanitarian catastrophe. The United States instead has repeatedly asked for more time and patience while Gazans continue to die and suffer. How come the time and patience needed by the United States are so costly?”
When conflicts continued to spill over, U.S. President Joe Biden reiterated Israel’s right to fight.
SOUNDBITE 8 (English): JOE BIDEN, U.S. President
“The Israelis have every right to respond to the vicious attacks on them, not just from the Iranians, but from everyone.”
Last Tuesday, the White House said in a statement that President Biden had directed U.S. forces to aid Israel’s defense against Iran.
FAR TOO MANY
The conflict has killed far too many people. What’s urgently needed now are peace efforts rather than weapons.
Before the war can stop, human empathy must prevail over hatred.
Xinhua News Agency correspondents reporting from Beijing.
(XHTV)
English Caption
Israeli troops are seen near the border with Gaza Strip, in southern Israel, on May 29, 2024. (Photo by Jamal Awad/Xinhua)