ဒေသတွင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု ၊ ဘက်ပေါင်းစုံဝါဒထိန်းသိမ်းမှု တိုးမြှင့်ရန် တရုတ် နှင့် တီမောလက်စ်တေ့ နိုင်ငံတို့ သဘောတူ

ဒီလီ ၊ ဇွန် ၅ ရက်(ဆင်ဟွာ)

တီမောလက်စ်တေ့နိုင်ငံသမ္မတ Jose Ramos-Horta သည် တီမောနိုင်ငံသို့အလည်အပတ်ရောက်ရှိနေသည့် တရုတ်နိုင်ငံ နိုင်ငံတော်ကောင်စီဝင် နှင့် နိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးဝမ်ရိ နှင့် တွေ့ဆုံစဉ် ဒေသတွင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု နှင့် ဘက်ပေါင်းစုံဝါဒထိန်းသိမ်းမှု တိုးမြှင့်ရန် ဘုံသဘောတူညီသည့်စိတ်ဆန္ဒရှိကြောင်း ဇွန် ၄ ရက်တွင် ထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။တီမောလက်စ်တေ့နိုင်ငံမြို့တော် ဒီလီမြို့၌ တွေ့ဆုံဆွေးနွေးစဉ်အတွင်း သမ္မတ Ramos-Horta က တရုတ်နိုင်ငံမှ အဆိုပြုသော ရပ်ဝန်းနှင့်ပိုးလမ်းမ စီမံကိန်း နှင့် အခြားသော အဓိကအကောင်အထည်ဖော်မှုများကို ၎င်းတိုင်းပြည်အနေဖြင့် အပြည့်အဝအားပေးထောက်ခံကြောင်း ဆိုသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် တီမောနိုင်ငံအတွက် ကြီးမားစွာအထောက်အပံ့ဖြစ်စေကြောင်း နှင့် ဒေသတွင်း နှင့် ကမ္ဘာကြီးအတွက် အလွန်ကြီးမားသော အရေးပါမှုဖြစ်ကြောင်း ဆိုသည်။

လွန်ခဲ့သောနှစ်များအတွင်း ၎င်းတို့၏ အလွန်ကြီးမားသော အားပေးထောက်ခံမှုအတွက် တရုတ်အစိုးရ နှင့် ပြည်သူများအား ကျေးဇူးတင်ရှိကြောင်း ၊ တီမောနိုင်ငံအနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံနှင့်သံတမန်ဆက်ဆံရေးထူထောင်ချိန်မှ စတင်ကာ တရုတ်တစ်နိုင်ငံတည်းမူဝါဒကို ခိုင်ခိုင်မာမာလိုက်နာကျင့်သုံးခဲ့ကြောင်း Ramos-Horta ကဆိုသည်။
နှစ်နိုင်ငံဆက်ဆံရေးရှေ့ဆက်တိုးတက်ရန် တီမောနိုင်ငံက အပြည့်အဝယုံကြည်ချက် နှင့် မျှော်လင့်ချက်ရှိကြောင်း သမ္မတက ဆိုသည်။

၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် တီမောနိုင်ငံလွတ်လပ်ရေးရရှိသည့်နေ့မှာပင် ထိုစဉ်က တီမောနိုင်ငံ၏ ပထမနိုင်ငံခြားရေးဝန်ကြီးအဖြစ်တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သူ Ramos-Horta အနေဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံနှင့်အတူ သံတမန်ဆက်ဆံရေးထူထောင်ရန် လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည့်အတွက် ချီးကျူးဂုဏ်ပြုကြောင်း ဝမ်ရိက ဆိုသည်။

ပြီးခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကာလအတွင်း တရုတ် နိုင်ငံ နှင့် တီမောလက်စ်တေ့နိုင်ငံတို့သည် တစ်ဘက် နှင့်တစ်ဘက် တန်းတူညီမျှမှု ၊ အပြန်အလှန်နားလည်မှု နှင့် အားပေးထောက်ခံမှုတို့ဖြင့် ပြုမူဆောင်ရွက်ခဲ့ကြကြောင်း ဝမ်က ဆိုသည်။ တီမောနိုင်ငံသည် ရပ်ဝန်းနှင့်ပိုးလမ်းမ အစပျိုးဖော်ဆောင်မှုတွင် အလွန်အရေးကြီးသည့် အစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်ဖြစ်လာခဲ့ပြီး တရုတ်နိုင်ငံအနေဖြင့် တီမောနိုင်ငံ၏ လူမှု-စီးပွားဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ၊ အခြေခံအဆောက်အဦတည်ဆောက်မှု နှင့် ပြည်သူများ၏ လူနေမှုဘဝမြှင့်တင်မှုအတွက် အပြုသဘောဆောင်သည့်အခန်းကဏ္ဍတစ်ခုမှ ပါဝင်ခဲ့ကြောင်း ဆိုသည်။

ကိုဗစ်-၁၉ ကပ်ရောဂါစတင်ဖြစ်ပွားချိန်တွင် ချက်ချင်းဆိုသလိုပင် တရုတ်နိုင်ငံသည် တီမောနိုင်ငံအတွက် ကပ်ရောဂါတိုက်ဖျက်ရန် ဆေးဘက်ဆိုင်ရာအကူအညီများထောက်ပံ့ပေးအပ်ခဲ့သည်။ တရုတ်ဆေးဘက်ဆိုင်ရာဝန်ထမ်းများသည် တီမောနိုင်ငံအတွင်းရှိလူပေါင်း ၃၀၀,၀၀၀ ကျော်ကို အကျိုးပြုခဲ့ကြောင်း ၊ ထို့ပြင် တီမောနိုင်ငံတွင် ငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းရန် ကုလသမဂ္ဂငြိမ်းချမ်းရေးထိန်းသိမ်းမှုတပ်ဖွဲ့တွင်လည်း တရုတ်နိုင်ငံက တက်ကြွစွာပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြောင်း ဝမ် ကဆိုသည်။

တရုတ်-တီမော နှစ်နိုင်ငံသံတမန်ဆက်ဆံရေးထူထောင်ခြင်း နှစ် ၂၀ ပြည့်အခါသမယကို အခွင့်အလမ်းကောင်းတစ်ခုအဖြစ် ဆုတ်ကိုင်ရင်း ၎င်းတို့၏ အောင်မြင်မှုအတွေ့အကြုံများအား ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် နှင့် အနာဂါတ်အတွက် သမိုင်းမှတ်တိုင်စိုက်ထူရန် တီမောနိုင်ငံနှင့်အတူ လက်တွဲဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း နှင့် ၎င်းတို့၏ ဘက်စုံပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှု မိတ်ဖက်ဆက်ဆံရေးအဆင့်သစ်တစ်ခုကို မြှင့်တင်ရန် နှင့် နိုင်ငံအရွယ်အစားကြီးငယ်မဟူ အားလုံးသောနိုင်ငံများအကြား အပြန်အလှန်လေးစားမှု ၊ တန်းတူညီမျှမှု ၊ နှစ်ဖက်အပြန်အလှန်အကျိုးပြုမှု နှင့် ဘုံဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏ စံနမူနာကောင်းတစ်ခုကို တည်ဆောက်သွားရန် တရုတ်နိုင်ငံက အသင့်ရှိကြောင်း ဝမ်က ဖြည့်စွက်ပြောကြားခဲ့သည်။

ရပ်ဝန်းနှင့်ပိုးလမ်းမ အရည်အသွေးမြင့်ပူးတွဲတည်ဆောက်ရေး နှင့် အမှတ်သညာပြုစီမံကိန်းသစ်များ ဖော်ဆောင်ရေး ကြိုးပမ်းအားထုတ်မှုမြှင့်တင်သွားရန်အတွက် ဝမ်က တောင်းဆိုခဲ့သည်။ ကိုယ့်အားကိုယ်ကိုး- ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် ၎င်း၏ စွမ်းဆောင်ရည်ကို မြှင့်တင်ရာတွင် တီမောနိုင်ငံအား ထောက်ခံအားပေးရန် နှင့် တီမောနိုင်ငံ၏ ခေတ်မီစိုက်ပျိုးရေး နှင့် စက်မှုလုပ်ငန်း အရှိန်အဟုန်မြှင့်တင်ခြင်း နှင့် အမျိုးမျိုးသောဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကို ဖော်ဆောင်ခြင်းတို့အတွက် တရုတ်နိုင်ငံက ဆန္ဒရှိကြောင်း ၎င်းက ဆိုသည်။

တရုတ်နိုင်ငံ စီးပွားရေးကုမ္ပဏီများအနေဖြင့် တီမောနိုင်ငံတွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန် နှင့် စီးပွားရေးစတင်ရန် တရုတ်နိုင်ငံက ဆက်လက်တွန်းအားပေးသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ၊ ၎င်း၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုနှင့် ခွန်အားသစ်ဖြစ်ထွန်းမှုအတွက် ပူးပေါင်း ပါဝင်ဆောင်ရွက်သွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ဝမ်က ဖြည့်စွက်ပြောကြားခဲ့သည်။

နှစ်ဖက်စလုံးအနေဖြင့် ဒေသတွင်းပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုမြှင့်တင်ရန် ဘုံသဘောတူညီမှုရရှိခဲ့ကြောင်းလည်း သိရသည်။
ဒေသတွင်း နှင့် နိုင်ငံတကာရေးရာများတွင် တက်ကြွသောအခန်းကဏ္ဍတစ်ခုမှ ပါဝင်ရန် တီမောနိုင်ငံအား တရုတ်နိုင်ငံက ထောက်ခံအားပေးကြောင်း နှင့် ၎င်းတို့၏ မျှော်လင့်ချက် အမြန်ဆုံးဖြစ်ပေါ်လာရေး တရုတ်နိုင်ငံ၏ အားပေးထောက်ခံမှုအပေါ် Ramos-Horta က ကျေးဇူးတင်ရှိကြောင်း ပြောကြားခဲ့သည့် အရှေ့တောင်အာရှနိုင်ငံများအသင်း(အာဆီယံ) ထဲသို့ တီမောနိုင်ငံက ဆောလျဉ်းစွာဝင်ရောက်ခွင့်ရလာနိုင်ရန်အတွက်လည်း မျှော်လင့်ကြောင်း ဝမ်က ဆိုသည်။

ဘက်စုံကဏ္ဍစုံဝါဒကို ဆုတ်ကိုင်ထားရန် နှင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရန် နှစ်ဖက်စလုံးက ကတိပြုခဲ့ကြကြောင်း သိရသည်။ တရုတ်နိုင်ငံက အဆိုပြုခဲ့ပြီး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ထောက်ခံအားပေးမှုရရှိထားသည့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအစပြုဖော်ဆောင်ခြင်း နှင့် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာလုံခြုံရေးအစပြုဖော်ဆောင်ခြင်းတွင် တီမောနိုင်ငံအနေဖြင့် တက်ကြွသောအစိတ်အပိုင်းတစ်ရပ်မှ ပါဝင်ရန် တရုတ်နိုင်ငံက မျှော်လင့်ကြောင်း ဝမ်က ဆိုသည်။

တီမောနိုင်ငံသည် သေးငယ်သောနိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်လင့်ကစား ၎င်း၏ စည်းမျဉ်းစည်းကမ်းအပေါ် အစဉ်အမြဲကျင့်သုံးလိုက်နာခဲ့ကြောင်း သမ္မတ Ramos-Hortaက ပြောကြားခဲ့ပြီး နိုင်ငံတကာငြိမ်းချမ်းရေး နှင့် လုံခြုံရေး ဆိုင်ရာ စိန်ခေါ်မှုများအား တုန့်ပြန်ဖြေရှင်းရာတွင် တွေ့ဆုံဆွေးနွေးမှု နှင့် ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုအပြင် စည်းလုံးညီညွတ်မှုတို့ဖြင့် ကွဲပြားချက်များအား ငြိမ်းချမ်းစွာ ကိုင်တွယ်ဆောင်ရွက်သွားရေးကို သူ့နိုင်ငံအနေဖြင့် ပြုမူသွားမည်ဖြစ်ကြောင်း ဆက်လက်ပြောကြားခဲ့သည်။
ဝမ်ရိသည် မေ ၂၆ ရက်တွင် စတင်ခဲ့သော ၎င်း၏ ပစိဖိတ်ဒေသခရီးစဉ်၏ နောက်ဆုံးခရီးတစ်ထောက်အဖြစ် တီမောနိုင်ငံသို့ ဝင်ရောက်လည်ပတ်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ၊ ယင်းခရီးစဉ်အတွင်း ဆော်လမွန်ကျွန်းစု ၊ ကီရီဘတ်တီ ၊ ဆမ်မိုအာ ၊ ဖီဂျီ ၊ တွန်ဂါ ၊ ဗန်နျူအာတူ နှင့် ပါပူဝါနယူးဂီနီစသည့် ကျွန်းနိုင်ငံများသို့ သွားရောက်လည်ပတ်ခဲ့ကြောင်း သိရသည်။ (Xinhua)
—————————-
(English Version)

China, Timor-Leste agree to strengthen regional cooperation, safeguard multilateralism
DILI, June 4 (Xinhua) — President of Timor-Leste Jose Ramos-Horta and visiting Chinese State Councilor and Foreign Minister Wang Yi on Saturday expressed common willingness to strengthen regional cooperation and safeguard multilateralism.
During their meeting in Dili, the capital of Timor-Leste, Ramos-Horta said his country fully supports the Belt and Road Initiative and other major initiatives proposed by China. China’s development benefits Timor-Leste greatly, and is of great significance to the region and the world.
Ramos-Horta thanked the Chinese government and people for their tremendous support in the past years, stressing that Timor-Leste has unswervingly adhered to the one-China policy since the establishment of diplomatic ties.
Timor-Leste is full of confidence and expectation for the future of bilateral relations, the president said.
For his part, Wang expressed appreciation to Ramos-Horta for signing the joint communique on establishing diplomatic ties with China on the day of independence in 2002 when he served as the first foreign minister of Timor-Leste.
Over the past 20 years, Wang said, China and Timor-Leste have treated each other as equals, understood each other and supported each other. Timor-Leste has become an important partner of the Belt and Road Initiative, and China has played a positive role in Timor-Leste’s socio-economic development, infrastructure construction and improvement of people’s lives.
Immediately after the COVID-19 outbreak, China sent medical supplies to Timor-Leste to help its fight against the pandemic. Chinese medical teams have benefited more than 300,000 people in the country. China has also taken an active part in the United Nations peacekeeping mission in Timor-Leste, Wang said.
China is ready to work with Timor-Leste to take the 20th anniversary of the establishment of diplomatic ties as an opportunity to review their successful experience and draw up a blueprint for the future, so as to elevate their comprehensive cooperative partnership to a new level and set an example of mutual respect, equality, mutual benefit and common development among countries of all sizes, Wang said.
Wang called for efforts to promote high-quality joint construction of the Belt and Road and initiate new landmark projects. China is willing to support Timor-Leste in enhancing its capability for self-development, accelerating its agricultural modernization and industrialization, and achieving diversified development, he said.
The Chinese side will continue to encourage Chinese enterprises to invest and start businesses in Timor-Leste, contributing to its development and revitalization, Wang added.
Both sides also reached consensus on strengthening regional cooperation.
Wang said China supports Timor-Leste playing an active role in regional and international affairs, and expects to see its early entry into the Association of Southeast Asian Nations, on which Ramos-Horta expressed gratitude for China’s support as well as the hope that the long-cherished wish will come true at an early date.
Both sides pledged to uphold and safeguard multilateralism.
Wang said China expects Timor-Leste to take an active part in the China-proposed Global Development Initiative and Global Security Initiative, both of which have won widespread support.
Timor-Leste always sticks to its principles despite being a small nation, Ramos-Horta said, noting that his country advocates peaceful settlement of differences through dialogue and consultation as well as unity in responding to challenges facing international peace and security.
Wang is on a visit to Timor-Leste, the last leg of his Pacific tour starting from May 26, which has taken him to island countries of the Solomon Islands, Kiribati, Samoa, Fiji, Tonga, Vanuatu and Papua New Guinea
President of Timor-Leste Jose Ramos-Horta (L) meets with Chinese State Councilor and Foreign Minister Wang Yi in Dili, Timor-Leste, on June 4, 2022. (Xinhua/Xu Qin)